بعد از انتشار ویروس کرونا و اعمال محدودیت‌های بهداشتی بسیاری از برنامه‌های آموزشی و فرهنگی تعطیل شدند و درخواست ایجاد بستر مناسب برای برگزاری کلاس آنلاین افزایش چشمگیری داشت. در این میان بسیاری از کلاس‌های مدارس و دانشگاه‌ها و موسسات به پیام رسان‌ها منتقل شد که البته اصلا بستر مناسبی برای برگزاری کلاس آنلاین نیستند اما برای دانش‌آموزان و شاید معلمان گزینه راحتی محسوب شوند. چرا که کار کردن با آنها ساده است و کاملا در دسترس قرار دارند. پیچوندن در این بسترها نیز ساده است. هم برای دانش‌آموز و هم برای استادی که حوصله پاسخ دادن به سوالات را ندارد و یا محیط ساکتی برای اختصاص دادن جهت کلاس آنلاین در اختیار ندارد.

اما کنترل کردن حضور و غیاب و احراز هویت شرکت کنندگان هم با مشکل روبرو است و ارتباط تعاملی در لحظه با دشواری‌های خاص خودش را دارد و عملا غیرممکن است. ماجرای فوروارد شدن فایل جلسه و سر زبان افتادن اصطلاح آیلاند هم به نوعی معضل محسوب می‌شود و خیلی از اساتید را برای حضور فعال دلزده می‌کند.

به هر حال بهترین راه حل ایجاد بستر مناسب برای ارتباط تعاملی و در لحظه می‌باشد که استاد به سادگی و بدون دردسر ارتباط با دانش‌اموزان برقرار کند و از آنها سوال بپرسد و آنها نسبت به شرایط واکنش نشان دهند. چه بهتر که این واکنش‌ها به صورت صوتی و تصویری باشد تا احراز هویت بدون خطا انجام شود و حس کلاس واقعی برای شرکت کنندگان ملموس تر باشد. حضور و غیاب هم کاملا امکان پذیر خواهد بود.

حال وقت آن رسیده که پلتفرم‌های موجود برای حل این مساله را بررسی کنیم. اولین گزینه و متداول‌ترین adobe connect می‌باشد. نرم افزار ادوب کانکت مدت‌ها است که به عنوان بستری مناسب برای برگزاری کلاس آنلاین شناخته می‌شود. این نرم افزار تحت ویندوز قابلیت‌های بسیار خوبی دارد که کاربران زیادی را جذب خود کرده است. اما استفاده از این نرم‌افزار معایبی دارد که من را از استفاده از آن منصرف کرد.

معایب adobe connect

اولین و بزرگترین عیب آن هزینه‌های نگهداری بالاست. Maintenance فاکتور مهمی در انتخاب و استفاده از فناوری‌ها و ابزار می باشد. خوب است بدانید که سرور‌های ویندوزی به خاطر خصوصیات سیستم عامل ویندوز معمولا منابع بیشتر از سخت افزار را درگیر می‌کنند و هزینه‌های بالاتری نیز دارند. چه بسا که اگر ویندوز سرور اصلی مورد استفاده قرار بگیرد هزینه لایسنس آن به هزینه‌های سرور اضافه می‌شود.(البته ایرانی‌ها که کرک استفاده می‌کنند). حداقل‌ رم مورد نیاز برای راه اندازی ادوب کانکت روی سرور ۱۶گیگابایت می‌باشد که برای تهیه آن مبلغ بالایی به صورت ماهیانه تحمیل می‌گردد.

ادوب کانکت یک نرم افزار پولی است که فقط نسبت به کاربرانی که لایسنس خریداری کرده باشند متعهد به پاسخگویی است. طبیعتا ایرانی‌هایی که روی ویندوز سرور کرک شده از نرم افزار ادوب کانکت کرک شده استفاده می‌کنند نباید انتظار جدیدترین بروزرسانی‌ها و پاسخگویی و پشتیبانی در لحظه را داشته باشند.

عدم پشتیبانی مناسب از زبان فارسی، فضای گرافیکی، رابط کاربری و استفاده از فلش پلیر(که سال‌ها پیش منسوخ شده!) یکی دیگر از معضلات استفاده از ادوب کانکت محسوب می‌شه که من رو تشویق کرد تا گزینه‌های دیگری را بررسی کنم.

پلتفرم متن باز jitsi meet
نرم افزار اوپن سورس جیتسی گزینه دومی بود که روی سرور برای تست اجرا کردم. این نرم افزار روی سرور لینوکسی اجرا می‌شود که به لحاظ هزینه به صرفه است. چون هم لینوکس یک سیستم عامل اوپن سورس و رایگان هست و نیاز به لایسنس ندارد و هم به گونه‌ای طراحی شده است که کمترین میزان از منابع سخت افزار سرور را درگیر می‌کند. از اونجایی که هم سیستم عامل و هم نرم‌افزار اوپن سورس و رایگان هستند نه نیازی به کرک کردن وجود دارد و نه برای آپدیت‌های جدید و یا پشتیبانی با محدودیتی مواجه می‌شویم. یک خوبی دیگر نرم افزار‌های اوپن سورس این است که در صورت نیاز می‌توانید بدون محدودیت آنرا ویرایش کنید و آنطور که دوست دارید شخصی سازی در پروژه انجام دهید. ( تخصص در همان زبان برنامه نویسی ضروری است)

معایب نرم افزار جیتسی

جیتسی یک نرم افزار کنفرانس آنلاین است. و امکاناتی مثل تخته برای برگزاری کلاس آنلاین ندارد. همچنین امکانات مدیریتی فضای گفتگو خیلی ضعیف است و اصلا پاسخگوی مدیریت یک کلاس آنلاین نیست.

یک مشکل دیگر این پلتفرم این است که برای اجرای آن در گوشی موبایل باید حتما نرم افزار آن را نصب کنید و این برای من که گوشیم پر از نرم افزار هست و از نصب اپلیکیشن‌های جدید خودداری می‌کنم آزاردهنده است.( گمانم ۹۰درصد اپ‌های گوشیم برای دریافت رمز دوم بانک‌ها باشه که هیچکدوم هم موفقیت آمیز نبود!)
اینجا بود که رفتم سراغ گزینه بعدی

پلتفرم BigBlueButton
بیگ بلو باتن یک نرم‌افزار اوپن سورس و رایگان است که امکانات بسیار جالبی برای برگزاری کلاس‌آنلاین و وبینار در اختیار کاربر قرار می‌دهد. این نرم‌افزار روی سرور لینوکسی با حداقل ۸گیگ رم و ۴هسته سی پی یو اجرا می‌شود. رابط گرافیکی بسیار جذاب. امکانات ارائه مثل تخته و قلم. امکان برقرار ارتباط صوتی و تصویری همزمان کاربران حاضر در گفتگو. امکان ذخیره سازی جلسه بر روی سرور و از همه مهمتر کمترین میزان اشغال منابع سرور. ضمنا پشتیبانی بسیار خوب این پلتفرم از زبانی فارسی و امکان فارسی شدن تمام منو‌ها از مزایای دیگر آن به شمار می‌رود.

بیگ‌بلوباتن کاملا تحت وب اجرا می‌شود و بدون نیاز به نصب نرم افزار در مرورگر کامپیوتر و موبایل (اندروید۶+)قابل استفاده است. امکانات مدیریتی شگفت انگیزی داره و خیلی بعیده که سایر نرم افزارها رو بتونید به اون ترجیح بدید. از اونجایی که اوپن سورس هست از آخرین آپدیت‌هاش می تونید استفاده کنید و تیم توسعه دهنده خیلی خوب نسبت به درخواست‌ها مشکلات و باگ‌ها پاسخ می‌دهند. امکان اتصال به مودل، وردپرس و جوملا را دارد و برای مدیریت بهتر می‌توانید از greenlight در کنار پروژه استفاده کنید.

ویرایش و شخصی‌سازی پروژه هم امکان پذیره ولی چون در این پروژه از معماری میکروسرویس استفاده شده و تکنولوژی‌های مختلفی در پروژه بکار رفته است شاید برای ادیت کمی گیج شوید و یا با دیدن سورس پروژه وحشت کنید!
خلاصه بعد از آشنایی با پروژه و انجام تست‌های مختلف همه جوره تاییدش می‌کنم و می‌تونم بگم بدجوره شیفته‌اش شدم. جالبتر اینکه مدیر پروژه آقای Fred Dixon در پاسخ به سوال کاربران و در زمان انتشار نسخه جدید که بعد از شیوع ویروس کرونا منتشر شد اظهار داشت:
 

به دنبال انتشار ویروس کوید۱۹ ما با استقبال و نصب بالای این پلتفرم روی سرورهای مختلف دنیا روبرو شدیم و می‌دانیم که این پلتفرم نقش اساسی در امر آموزش ایفا می‌کند و جایگزین بسیاری از مدارس شده است. به همین دلیل متمرکز شده‌ایم تا همه از آن استفاده کنند.

در کلیپ ویدیویی زیر بخشی از امکانات این پلتفرم رو معرفی کردم. اگر برای امور آموزشی نیاز به استفاده از این بستر دارید با من ارتباط بگیرید تا در اختیارتان قرار دهم. آدرس شبکه‌های اجتماعی من و شماره موبایلم در انتهای سایت درج شده است.

دانلود و مشاهده کلیپ بیگ بلو باتن